Inhoud
Wat is psychoanalytische psychotherapie?
Hoe lang duurt psychoanalytische psychotherapie?
Voor welke klachten kun je terecht?
Wat is psychoanalytische psychotherapie?
Bij volwassenen en wat oudere adolescenten gaat het meestal om praten met elkaar, waarbij de patiënt de volledige vrijheid heeft over de onderwerpen die hij of zij in wil brengen.
Er wordt geluisterd, verder gevraagd en ook commentaar geleverd, waarbij de bedoeling is om samen beter te begrijpen wat er speelt, op welke manieren dat het leven beïnvloedt, bijvoorbeeld ongelukkig of angstig maakt, kwaad of onzeker, lichamelijke klachten geeft of verergert of aanleiding geeft tot ritueel denken of dwanghandelingen.
Er wordt geprobeerd om uit te vinden hoe de klachten zijn ontstaan en welke factoren daarbij belangrijk zijn geweest. Ook is er oog voor de manier waarop de patiënt contact maakt, zichzelf neerzet en wat dit oproept bij de behandelaar, omdat dit tekenend kan zijn voor wat er ook buiten de behandelkamer voortdurend gebeurt in interacties met anderen.
Onze ervaring is dat het meemaken van een aandachtig, meedenkend en niet-beoordelend gehoor voor veel mensen al iets bijzonders is, evenals de ervaring dat over schaamtevolle en beangstigende gedachten en ervaringen kan worden gesproken zonder dat de relatie daarvan schade ondervindt of kapot gaat.
Met elkaar schept dit vaak ruimte om verder te denken en te praten en bijvoorbeeld geleidelijk te ontdekken dat de angsten met een al lang bestaande, niet gevoelde machteloze woede te maken hadden over zich niet gehoord, gezien of gekend voelen.
Bij jongere adolescenten en kinderen is er gelegenheid om te tekenen, te spelen of spelletjes te doen, waarin vaak te zien is waarmee het kind worstelt.
Bij een sterke remming in de rivaliteit en agressie durft het kind bijvoorbeeld bij Mens-Erger-Je-Niet de pionnen van de ander niet van het bord te gooien, bij heftige rivaliteitsproblemen wordt dan juist het spelbord omgekieperd.
Die gebeurtenissen kunnen een aanknopingspunt vormen om er over te beginnen dat iets moeilijk is voor een kind en je samen af te vragen wat het zo moeilijk zou kunnen maken
Hoe lang duurt psychoanalytische psychotherapie?
Als psychoanalytisch werkende psychotherapeuten zijn wij er niet op uit om de symptomen waarmee iemand komt zo snel mogelijk weg te krijgen, bijvoorbeeld met medicatie of met oefeningen. Wij denken dat het beter werkt als patiënten zelf de regie houden over hun denken, handelen en manier van leven en dat eventuele veranderingen alleen effectief zijn als ze voortkomen uit een gevoelde innerlijke overtuiging die eerst tot stand moet kunnen komen.
Dat kost tijd, geduld van behandelaar en patiënt en vertrouwen van beide kanten. Vertrouwen kan alleen gebaseerd zijn op de wederzijdse overtuiging dat de ander zich oprecht inzet.
Een jaar samen wekelijks aan het werk zijn is in een dergelijke situatie niet zo heel erg lang. Voor niet al te ingrijpende klachten kan dat voldoende zijn maar vaak blijkt er meer aan de hand te zijn en duurt de therapie enige jaren. Voor patiënten met ernstige trauma’s in hun achtergrond, zoals mishandelende ouders, zelfmoord of ontwrichtende psychiatrische ziekte in het gezin van herkomst kan het nodig zijn om gedurende vele jaren te komen omdat er sprake is van een grotere kwetsbaarheid voor ontregeling dan bij mensen die dit niet is overkomen.
Bij sommigen van onze patiënten met klachten die hun functioneren op één of meerdere levensgebieden ernstig belemmeren en bij wie duidelijk is dat de symptomen deel uitmaken van hun persoonlijkheid zoals die zich ontwikkelt of heeft gevormd raden we een psychoanalyse aan. Dit houdt voor volwassenen in dat ze op de analysebank liggen, hun gedachten de vrije loop laten en dat doen in een hoge frequentie van 4 of 5x per week, gedurende een aantal jaren.
Psychoanalyse valt niet onder het verzekerde pakket en moet door de patiënt zelf worden vergoed. De kosten zijn wel aftrekbaar van de belasting als ziektekosten.
Voor welke klachten kun je terecht?
Angsten: Kinderen kunnen niet meer naar school durven, volwassenen durven niet meer naar hun werk of zich niet meer in gezelschap te begeven. Mensen kunnen een angst hebben voor intieme relaties waardoor ze zich veroordeeld voelen tot een leven alleen of tot uitsluitend korte en oppervlakkige relaties.
Angst kan ook tot uiting komen in het onvermogen om knopen door te hakken en beslissingen te nemen en in het eindeloos moeten herkauwen van problemen zonder ooit tot een oplossing te komen.
Depressies: bij kinderen kan zich dit uiten in teruggetrokkenheid en lichamelijke klachten, bij jongens kan het ook via overmatige agressie tot uiting komen. Bij volwassenen kan er sprake zijn van een gevoel van vreugdeloosheid, uitzichtloosheid en hopeloosheid waarbij het gewone leven zijn zeggingskracht heeft verloren. Het kan ook subtieler tot uiting komen in een chronisch gevoel van onvoldaanheid en onvrede met het leven.
Conflicten op school, tijdens de studie of op het werk: hieraan kunnen zowel angsten als depressie ten grondslag liggen, maar daarnaast kan er sprake zijn van heftige en onbewuste problemen met autoriteit of met een onbewuste woede op de wereld en daarmee op alles en iedereen.
Remmingen in het aangaan en vasthouden van relaties: Vaak hangt dit samen met slechte ervaringen in het verleden met onbetrouwbare ouders, mishandeling, echtscheidingen, verdwenen ouders en vergelijkbare trauma’s die als een doem hangen boven de behoefte om zich te binden.
Problemen rond de seksuele identiteit: het gaat hier om een typische problematiek van adolescenten en jonge volwassenen. Vanuit de psychoanalytische kennis over de algemene biseksualiteit in de ontwikkeling van ons allemaal en als onderdeel van het volwassen leven wordt gezamenlijk onderzocht om welke angsten het gaat. De angst om homoseksueel te zijn kan samenhangen met een al lang bestaande ontwikkeling en een fase zijn in een acceptatieproces, maar ook onderdeel zijn van een hevige angst voor verminking van de geslachtsdelen of samenhangen met beangstigende ervaringen met,- of fantasieën over,- de andere sekse die in bepaalde ontwikkelingsstadia de overhand hebben.
Het gaat dan vaak om een relatief en veranderlijk evenwicht tussen nieuwsgierigheid naar het andere, de andere sekse, of verlangen in de ander naar het niet voldoende innerlijk “eigen gemaakte” van de eigen sekse en de aanleidingen en oorzaken daarvoor.
Hoe gaat psychotherapie er praktisch gezien aan toe?
Als eenmaal is besloten tot psychotherapie worden er afspraken gemaakt, indien mogelijk voor een vaste tijd per week, waarop het gesprek gaat plaatsvinden. De duur van de gesprekken is 45 minuten. Ze beginnen precies op tijd en eindigen precies op tijd, zodat de patiënt weet waar hij of zij aan toe is en de afspraken zo goed mogelijk kan inpassen in het dagelijkse schema. Vakanties worden ruim van tevoren aangekondigd. Het verdient aanbeveling om eigen vakanties daar zoveel mogelijk op af te stemmen. In verband met uitval wegens vakantie en congresbezoeken van de therapeut is het zinvol om uit te gaan van 40 zittingen psychotherapie per jaar op basis van afspraken van 1x per week. Van tevoren wordt niet een tijdsduur afgesproken omdat we ervan uitgaan dat er gaandeweg allerlei feiten en problemen aan bod kunnen komen waar in de eerste gesprekken nog geen zicht op was of waarover teveel schaamte was om ze ter sprake te brengen.
Hoe gaat psychotherapie inhoudelijk?
De therapeut haalt de patiënt op uit de wachtkamer en beiden nemen plaats in een stoel, meestal in een hoek van 90 graden met een tafeltje ertussen. De patiënt wordt uitgenodigd om te praten over wat hem of haar op dat moment bezighoudt. Het bijhouden van een klachtenlijstje of een voorgeprogrammeerd onderwerpenlijstje wordt afgeraden omdat dit het spontane gevoel in de weg staat, terwijl we dat nodig hebben om er achter te komen wat echt hoog zit. Op deze manier komen we in de praktijk opmerkelijk snel tot de kern van wat er op dat moment aan de hand is en wat dit met iemand doet. Per zitting proberen we dit zo goed mogelijk uit te diepen en te verbinden aan wat we al eerder tegenkwamen, waardoor ook al binnen enkele zittingen de contouren duidelijk worden van een samenhangend verhaal achter de klachten, bijvoorbeeld de toestand van totale ontreddering van het overblijvende gezin na een echtscheiding en de angst en onzekerheid die de patiënt in zijn verdere ontwikkeling hebben achtervolgt: “niets is blijvend en alles kan zomaar instorten, dus blijf op je hoede en zorg dat je niets te verliezen hebt” ( en daardoor ook niets kunt opbouwen)
Is er een indicatie psychoanalyse gesteld en blijkt die praktisch gezien haalbaar en gewenst dan worden afspraken gemaakt voor 4-5x per week en gaat de patiënt op de bank liggen terwijl de therapeut achter die bank plaatsneemt. Beiden kunnen zich op die manier zo goed mogelijk richten op datgene wat de patiënt invalt en de therapeut kan ongestoord nagaan wat dit bij hem of haar oproept aan gevoelens, vragen en daarmee samenhangende verbanden en betekenissen. Dit proces kan een grote intensiteit krijgen en kan ook een hoge mate van intimiteit met zich mee brengen, die voor patiënt en therapeut ieder op een eigen manier belangrijk kunnen zijn. Oude onverwerkte pijnlijke gevoelens en ervaringen komen gemakkelijker terug in deze intimiteit en kunnen dan alsnog worden verwerkt of beter worden gehanteerd.
Kan ik iets lezen over deze psychotherapiesoort?
Hoe zit het met mijn privacy in de behandeling? Wordt de huisarts inhoudelijk ingelicht en wat gaat er naar de ziektekostenverzekering?
De privacy in de behandeling is relatief. Inhoudelijk zijn hulpverleners naar wie verwezen is verplicht om de verwijzer terug te berichten, tenzij de patiënt hiertegen bezwaar aantekent.
Een huisartsenbrief bevat een korte omschrijving van de klachten, een diagnostische omschrijving waarin de achtergrond wordt meegenomen, een DSM classificatie (verplicht in de verzekerde zorg) en een behandelplan.
Voorbeeld:
Geachte Collega,
Door u werd verwezen mevrouw x geboren….., wonend……, met depressieve klachten die al geruime tijd duren.
Bij onderzoek bleek sprake te zijn van relationele problemen op het werk, waarvoor zij extra gevoelig is vanuit haar achtergrond als op school gepest kind, waartegen zij destijds door ouders en school onvoldoende in bescherming is genomen.
DSM 4: As 1 (psychiatrische “stoornis”): 300.4 Dysthyme stoornis,
As 2 ( persoonlijkheids”stoornis”): uitgestelde diagnose,
As 3 ( Lichamelijke aandoeningen): geen.
As 4( omgevingsfactoren): V61.20 Ouder-Kind relatieprobleem.
Beleid: een wekelijkse psychotherapie on analytic lines is intussen gestart.
Hoogachtend, collegialiter, …….
Hoe zit het met de privacy van kinderen en adolescenten?
Naast bericht aan de huisarts worden de meeste behandelingen inhoudelijk van tijd tot tijd in intervisie bijeenkomsten met collega’s besproken. Bij behandelingen van kinderen en adolescenten is dit, in verband met het feit dat een kind opgroeit bij, en onder verantwoordelijkheid van, de ouders, noodzakelijk. naast de gesprekken met het kind is er dan vrijwel altijd ook contact met de ouders door een collega. We scheiden dat om voor het kind duidelijk te maken dat zijn of haar privacy beschermd is, zelf ten aanzien van de eigen ouders. Naar het kind toe wordt dat als volgt verwoord: “jij mag aan iedereen vertellen wat wij hier doen en waar we over praten maar ik mag dat niet, zelfs niet met je vader en moeder. Als we toch ergens over moeten praten dan moet jij daar bij zijn en anders vertel ik je wat ik ga zeggen”
Op welke wetenschappelijke theorie is de behandeling gebaseerd en is er onderzoek gedaan naar de uitkomsten?
Krijg ik het wel te horen als deze vorm van behandeling niets voor mij is?
In de meeste gevallen wordt snel duidelijk of deze manier van werken, denken en proberen te voelen iets voor je is of niet. Degenen die niet in hun innerlijk geïnteresseerd zijn en hoe dan ook zo snel mogelijk van hun symptomen af willen komen zullen niet geneigd zijn om deze therapiesoort te kiezen. Mocht het van tevoren niet duidelijk zijn wat je kunt verwachten dan wordt dit wel duidelijk in het eerste of tweede gesprek en kan snel worden afgesloten en eventueel worden doorverwezen.
Werken psychoanalytische behandelingen wel echt en waar merk je dat dan aan. Hoe werkt het eigenlijk?
Hoe verhoudt deze therapiesoort zich met andere therapieën zoals bijvoorbeeld mindfulness en cognitieve therapie
Kan het niet allemaal wat gerichter en sneller?